Halloween

Het geestige griezelfeest

In tegenstelling tot wat iedereen denkt is Halloween van origine géén Amerikaans feest! Halloween is afgeleid van Hallow Even (Hallow-e'en), oftewel All Hallows Eve: de avond voor het Katholieke 'Allerheiligen'. Op die dag worden de heiligen herdacht, de volgende dag, op 2 november (Allerzielen) herdenkt men de doden.

In Amerika vieren ze op 31 oktober Halloween. Zowel Halloween als Allerzielen verwijzen dus naar de herdenking van de doden. Eén van de rituelen bij het vieren van Halloween is Trick or Treat, het bedelen om snoep. Ook bij ons komt het zingen aan huis en het bedelen nog voor, al is de kerkelijke betekenis meestal niet meer aanwezig. Denk bijvoorbeeld aan Sint Maarten (11 november), Driekoningen (6 januari) of Pasen.

OORSPRONG

De Kelten
Bij de oude Kelten speelden doden en geesten een belangrijke rol. Al in de 5e Eeuw voor Christus vierden de Kelten (Groot Brittanië) Samain of Samhain, het Keltische nieuwjaarfeest aan de vooravond van 31 oktober. De overgang van de zomer naar de winter werd dan gevierd.

De Kelten geloofden dat op Samain (All Hallows Eve) alle doden van het voorbije jaar samen kwamen om een lichaam van mens of dier te kiezen waarin ze de komende 12 maanden zouden blijven wonen, totdat ze in vrede mochten gaan rusten in het hiernamaals.

Keltische gezinnen maakten daarom hun huizen zo onaantrekkelijk en koud mogelijk voor de dwalende geesten. Ze doofden hun haard en verzamelden zich buiten rondom een groot vuur, ontstoken door de Druide priester, om de zonnegod te eren en de geesten af te schrikken.

Samhain

Maskers en verkleden
De Kelten maakten zichzelf zo weerzinwekkend mogelijk door zich te vermommen als demonen, heksen, gnomen en andere boosaardige wezens. Om de geesten af te weren paradeerden ze met zoveel mogelijk herrie in en om het huis en vervolgden een optocht naar het grote vuur buiten het dorp. Wanneer een dorpeling de indruk wekte te zijn bezeten door een geest, werd hij geofferd aan het vuur, als een lesje voor de andere dwalende geesten die mensen probeerden te bezitten.

Keltische maskers

De Romeinen die later binnenvielen namen de viering over, maar verboden het offeren van mensen. Het geloof in bezetenheid door geesten vervaagde langzaam maar zeker en Halloween werd meer en meer een feest voor het vermaak.

Trick or Treat
In de negende eeuw steekt het christendom de zee over. Het heidense Halloweenfeest wordt geconformeerd aan de christelijke religie: Allerzielen. In lompen gehuld bedelde men van deur tot deur om zielencake (brood met krenten). Voor elk brood beloofden ze te bidden voor dode verwanten van de schenker, zodat deze sneller in de hemel zouden worden toegelaten. Het "Trick or Treat" spelletje vindt wellicht daar zijn oorsprong.

De Pilgrims en Ierse immigranten hebben omstreeks 1840 het gebruik meegenomen naar Amerika.

Zo snel kon een dode je lichaam in bezit nemen

Pompoen lantaarn
De lantaarn (Jack-o-lantern in het Engels) komt waarschijnlijk uit een Iers volkslied. Het gaat over Jack, een dronkaard en een bedrieger die de duivel in een boom opsluit. Hij belooft de duivel weer vrij te laten, maar dat doet hij niet. Wanneer Jack sterft, mag hij niet naar de hemel, omdat hij zo slecht is geweest. Omdat hij de duivel heeft belazerd, mag hij ook niet naar de hel. De duivel geeft hem een gloeiend kooltje waarmee hij zijn weg door het enge duister kan verlichten. Om dit kooltje langer te laten branden, stopt Jack het in een uitgeholde biet. De immigranten die dit feest in Amerika introduceerden, vonden een pompoen mooier. Zo werd de pompoen een onderdeel van Halloween.

Geraadpleegde bron: C. Panati, Extraordinary Origins of Everyday Things.

Kijk ook eens bij themarubriek Carnaval!